الکل با دوز بالای ۳۰ گرم در روز و نوشیدنیهای انرژیزا حاوی ترکیبات محرک، قدرتمندترین عوامل افزایشدهنده آنی و پایدار فشار خون محسوب میشوند که مکانیسمهای عصبی و عروقی را مستقیماً درگیر میکنند. اگر به دنبال درک عمیقتر تأثیرات قلبی این مایعات هستید، بررسی مقالات تخصصی در مجله کاردیولوژی رگارگ میتواند دیدگاه دقیقتری درباره مدیریت سلامت عروق به شما بدهد.
سریعترین و قدرتمندترین نوشیدنی برای افزایش فوری فشار خون، محلولهای غلیظ آب و نمک یا دوغهای شور سنتی هستند که با مکانیسم فیزیکی افزایش حجم پلاسما عمل میکنند. سدیم موجود در این ترکیبات به عنوان یک آهنربای قدرتمند برای آب عمل کرده و با حبس مایعات در سیستم گردش خون، فشار هیدرولیک درون رگها را در کمتر از سی دقیقه به شدت بالا میبرد. شناخت دقیق این مکانیسمها و تفکیک میان راهکارهای اورژانسی برای درمان افت فشار و عوامل خطرساز برای بیماران قلبی، مرز باریک میان سلامت و بحران است. در ادامه این مطلب که با مشورت تیم تحریریه [مجله کاردیولوژی رگارگ] تدوین شده است، به بررسی مولکولی و بالینی نوشیدنیهایی میپردازیم که میتوانند سیستم قلبی و عروقی شما را دستخوش تغییرات شدید کنند.
الکل: دشمن شماره یک فشار خون با اثرات آنی و تاخیری
زمانی که صحبت از محرکهای فشار خون میشود، الکل به دلیل ماهیت دوگانه و پیچیدهاش در صدر جدول قرار میگیرد. بسیاری تصور میکنند که الکل تنها یک آرامبخش است، اما دادههای بالینی نشان میدهد که این ماده یک سمشناسی قلبی تمامعیار را در بدن اجرا میکند. طبق تحقیقات منتشر شده در ژورنال لنست در سال ۲۰۲۴، مصرف مزمن الکل مسئول مستقیم ۱۶ درصد از کل موارد پرفشاری خون در سطح جهان است. نکته حائز اهمیت در اینجا دوز مصرفی است؛ مصرف ۳۰ تا ۵۰ گرم الکل که تقریباً معادل سه پیک استاندارد است، میتواند فشار خون سیستولیک را بین ۵ تا ۱۰ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولیک را بین ۲ تا ۵ میلیمتر جیوه افزایش دهد. این افزایش تنها یک نوسان ساده نیست، بلکه نتیجه فعال شدن سیستمهای عصبی سمپاتیک و تغییر در عملکرد گیرندههای فشار در شریانهاست.
الکل یکی از پیچیدهترین تأثیرات را بر سیستم قلبی و عروقی دارد که اغلب باعث سردرگمی مصرفکنندگان میشود. اثر الکل بر فشار خون «دوفازی» است. در ساعات اولیه پس از مصرف (تا حدود ۱۲ ساعت)، الکل ممکن است باعث گشادی عروق و کاهش جزئی فشار خون شود. اما این آرامش موقت، مقدمهای برای طوفانی است که پس از متابولیزه شدن الکل رخ میدهد. پس از گذشت این زمان، بدن دچار پدیده «بازگشت ارتجاعی» شده و سیستم عصبی سمپاتیک به شدت فعال میشود.
خطر اصلی زمانی رخ میدهد که مصرف الکل قطع میشود یا به صورت افراطی انجام میگیرد. در حالت ترک ناگهانی، بدن دچار وضعیتی میشود که اصطلاحاً «طوفان آدرنرژیک» نامیده میشود؛ در این حالت سطح هورمونهای استرس و آدرنالین به شدت بالا رفته و فشار خون جهشی خطرناک پیدا میکند. علاوه بر این، اتانول موجود در نوشیدنیهای الکلی یک تداخل دارویی جدی ایجاد میکند. گزارشهای مایو کلینیک نشان میدهد که الکل اثر داروهای بلوککننده بتا را که برای کنترل فشار خون تجویز میشوند، خنثی کرده و عوارض جانبی داروهای گشادکننده عروق را تشدید میکند. این یعنی حتی اگر فرد تحت درمان دارویی باشد، مصرف الکل میتواند تمام تلاشهای درمانی را بیاثر کند و عروق را در برابر فشار بالا بیدفاع بگذارد. تحلیلهای عمیقتر نشان میدهند که کبد چرب ناشی از الکل و ترشح کورتیزول پلاسما نیز به عنوان عوامل پنهان در پسزمینه، مقاومت عروقی را افزایش میدهند.
طبق مقالات منتشر شده در ژورنال جهانی کاردیولوژی، الکل با افزایش ورود کلسیم به داخل سلولهای عضلات صاف دیواره رگها، باعث انقباض آنها میشود. همچنین حساسیت گیرندههای فشار (بارورسپتورها) که مسئول تنظیم لحظهای فشار خون هستند، کاهش مییابد. مصرف مداوم بیش از سه نوشیدنی استاندارد در روز، میتواند فشار خون را به صورت مزمن بالا ببرد و هر ۱۰ گرم الکل اضافی، فشار را به طور خطی ۱ میلیمتر جیوه افزایش میدهد. سندرم «قلب تعطیلات» نمونهای بارز از این وضعیت است که در آن مصرف زیاد الکل در روزهای تعطیل منجر به جهش فشار خون و آریتمی دهلیزی میشود.
کوکتلهای کافئین و تورین: شوک الکتریکی به قلب
نوشیدنیهای انرژیزا که امروزه محبوبیت زیادی بین جوانان و ورزشکاران پیدا کردهاند، در واقع بمبهای شیمیایی هستند که سیستم قلبی-عروقی را هدف قرار میدهند. تفاوت اصلی این نوشیدنیها با یک فنجان قهوه معمولی، در ترکیب «سینرژیک» یا همافزایی کافئین با دوز بالا و مادهای به نام تورین است. بر اساس مطالعهای که در ژورنال JAMA Cardiology در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، مصرف این نوشیدنیها میتواند فشار سیستولیک را به طور میانگین ۶.۴ درصد و دیاستولیک را تا ۴.۸ درصد تنها در ۹۰ دقیقه اول پس از مصرف افزایش دهد. این عدد شاید در نگاه اول کوچک به نظر برسد، اما وقتی بدانیم که نوراپینفرین پلاسما (هورمون استرس عروقی) تا ۷۴ درصد افزایش مییابد، عمق فاجعه مشخص میشود.
خطر این نوشیدنیها تنها به افزایش فشار محدود نمیشود، بلکه الگوی الکتریکی قلب را نیز تغییر میدهند. وجود دوزهای کافئین بالاتر از ۳۲۰ میلیگرم در لیتر به همراه ۴۰۰۰ میلیگرم تورین، میتواند بازه QT قلب را تغییر داده و زمینه را برای آریتمیهای کشنده فراهم کند. این وضعیت بهویژه برای ورزشکارانی که تصور میکنند این نوشیدنیها سوخت تمرین آنهاست، خطرناک است؛ زیرا ورزش خود فشار خون را بالا میبرد و ترکیب آن با این محرکها، قلب را در وضعیت بحرانی قرار میدهد. عصارههای گیاهی مانند گوارانا و جینسینگ که اغلب به این ترکیبات اضافه میشوند، نه تنها بیخطر نیستند بلکه به عنوان محرکهای پنهان عمل کرده و بار کاری قلب را مضاعف میکنند. بنابراین، برخلاف قهوه که اثراتش قابل پیشبینی است، نوشیدنیهای انرژیزا یک ریسک محاسبهنشده و شدید را به سیستم گردش خون تحمیل میکنند.
چرا شیرینبیان یک خطر گیاهی پنهان است؟
بسیاری از افراد به اشتباه تصور میکنند که هر محصول گیاهی و طبیعی، ایمن و بیخطر است، اما چای شیرینبیان یکی از قدرتمندترین عوامل گیاهی افزایشدهنده فشار خون است. ماده مؤثره موجود در شیرینبیان، اسید گلیسیریزیک نام دارد که مکانیسم بسیار پیچیدهای را در کلیهها فعال میکند. طبق هشدارهای سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و مقالات موجود در PubMed، این اسید آنزیمی به نام 11β-HSD2 را مهار میکند. کار اصلی این آنزیم، غیرفعال کردن کورتیزول در کلیههاست. وقتی این آنزیم از کار میافتد، کورتیزول که باید دفع یا غیرفعال میشد، شروع به تقلید رفتار هورمون دیگری به نام آلدوسترون میکند.
نتیجه این تقلید مولکولی، وضعیتی است که پزشکان به آن «سندرم شبهآلدوسترونیسم» میگویند. در این حالت، بدن به شدت سدیم و آب را در خود نگه میدارد و در مقابل، پتاسیم حیاتی را از طریق ادرار دفع میکند. مصرف روزانه تنها ۵۰ گرم شیرینبیان به مدت دو هفته میتواند فشار خون را تا ۱۴ میلیمتر جیوه افزایش دهد. این افزایش فشار اغلب با علائم خطرناکی مانند هیپوکالمی (افت شدید پتاسیم)، ضعف عضلانی و ادم یا ورم بدن همراه است. نکته ترسناک ماجرا این است که اثرات این ماده حتی پس از قطع مصرف نیز به سرعت از بین نمیرود و ممکن است تا هفتهها طول بکشد تا سیستم آنزیمی کلیه به حالت عادی بازگردد. بنابراین، افرادی که سابقه فشار خون دارند باید به شیرینبیان به چشم یک داروی قوی و نه یک دمنوش ساده نگاه کنند.
محلولهای نمکی و دوغ شور: قویترین محرکهای فوری
وقتی صحبت از افزایش سریع و فیزیکی فشار خون میشود، هیچ ترکیبی به گرد پای محلولهای سدیمی نمیرسد. این نوشیدنیها نه از طریق تحریک سیستم عصبی، بلکه از طریق قوانین فیزیک و اسمز عمل میکنند. سدیم کلراید یا همان نمک طعام، زمانی که به صورت محلول وارد دستگاه گوارش میشود، به سرعت جذب شده و اسمولاریته خون را تغییر میدهد. طبق گزارشهای منتشر شده توسط هاروارد هلث، یونهای سدیم خاصیت جذب آب بسیار بالایی دارند و آب را از بافتها به درون رگها میکشند. این پدیده که احتباس مایعات نامیده میشود، حجم خون در گردش یا همان حجم پلاسما را افزایش میدهد. افزایش حجم مایع در یک فضای بسته (رگها)، طبق قوانین هیدرودینامیک، منجر به افزایش فشار بر دیوارهها میشود.
این اثر به قدری سریع و قدرتمند است که پزشکان از آن به عنوان یک ابزار درمانی در شرایط خاص استفاده میکنند. برای مثال، افرادی که دچار افت فشار خون وضعیتی هستند (حالتی که با ایستادن ناگهانی فشار خون افت میکند و فرد دچار سرگیجه میشود)، میتوانند از این خاصیت بهره ببرند. آب خیارشور که میتواند حاوی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیگرم سدیم در هر شات کوچک باشد، یکی از سریعترین درمانهای خانگی برای شوکهای خفیف ناشی از افت فشار است. همچنین دوغهای سنتی و شور که گاهی تا ۴ گرم نمک در هر بطری دارند، میتوانند فشار خون را در کمتر از بیست دقیقه بازیابی کنند. اما همین ویژگی نجاتبخش برای یک فرد سالم یا کسی که زمینه فشار خون بالا دارد، حکم یک بحران را دارد. مصرف تنها ۵۰۰ میلیگرم سدیم اضافی میتواند در افراد حساس به نمک، فشار خون را به صورت جهشی بالا ببرد و بار کاری قلب را به شدت افزایش دهد.
نمک پنهان در آبمیوههای صنعتی و کنسروی
گاهی اوقات دشمن فشار خون نه یک ماده عجیب شیمیایی، بلکه همان سدیم آشناست که در قالبی فریبنده پنهان شده است. آب گوجهفرنگی و آب سبزیجات کنسروی نمونه بارز این موضوع هستند. یک لیوان ۲۴۰ میلیلیتری آب گوجهفرنگی میتواند حاوی ۶۰۰ تا ۹۰۰ میلیگرم سدیم باشد که به تنهایی حدود ۴۰ درصد از کل نیاز روزانه بدن به نمک را تأمین میکند. اما داستان زمانی پیچیدهتر میشود که به نوشیدنیهایی مانند آب ترشی یا آب شور (Pickle Juice) میرسیم که برخی ورزشکاران برای رفع گرفتگی عضلات از آن استفاده میکنند. طبق پایگاه داده USDA، این مایع در هر ۱۰۰ میلیلیتر میتواند تا ۱۶۰۰ میلیگرم سدیم داشته باشد.
ورود این حجم عظیم از سدیم به جریان خون، باعث تغییر در اسمولاریته پلاسما میشود. بدن برای متعادل کردن این شوری، آب را از سلولها بیرون کشیده و به داخل رگها منتقل میکند. این پدیده که «افزایش حجم پلاسما» نام دارد، مانند این است که حجم زیادی آب را وارد یک سیستم لولهکشی بسته کنیم؛ نتیجه قطعی آن افزایش فشار بر دیواره رگها و افزایش بار پیشقلبی (Preload) است. برخلاف تصور عموم که آب سبزیجات را سرشار از ویتامین و سلامت میدانند، نسخه صنعتی و شور آنها میتواند برای افراد حساس به نمک مانند یک بمب ساعتی عمل کند. بنابراین خواندن برچسب ارزش غذایی و توجه به میزان سدیم در این نوشیدنیها، اقدامی حیاتی برای کنترل فشار خون است.
نوشابههای قندی و مکانیسمهای متابولیک عروق
وقتی صحبت از نوشابههای گازدار و آبمیوههای صنعتی شیرین میشود، اکثر افراد نگران چاقی یا دیابت هستند، اما تحقیقات نشان میدهد که این نوشیدنیها مسیر مستقیمی برای تخریب عملکرد عروق دارند. مقصر اصلی در اینجا شربت ذرت با فروکتوز بالا (HFCS) است که تقریباً در تمام نوشیدنیهای شیرین صنعتی یافت میشود. مطالعات منتشر شده در ژورنال هایپرتنشن نشان میدهد که متابولیسم فروکتوز در کبد منجر به تولید محصول جانبی به نام اسید اوریک میشود. افزایش سطح اسید اوریک خون، تنها باعث نقرس نمیشود، بلکه تولید اکسید نیتریک (NO) را در لایه داخلی رگها مهار میکند.
شاید تصور کنید نوشابههای گازدار و آبمیوههای صنعتی تنها باعث چاقی میشوند، اما آنها یک مسیر شیمیایی مستقیم برای سفت کردن رگهای خونی دارند. مشکل اصلی در نوع قند به کار رفته در این محصولات، یعنی شربت ذرت با فروکتوز بالا است. فروکتوز برخلاف گلوکز که توسط تمام سلولهای بدن مصرف میشود، تقریباً به طور انحصاری در کبد شکسته میشود. یکی از محصولات جانبی تجزیه فروکتوز در کبد، اسید اوریک است.
افزایش اسید اوریک خون تنها به معنای خطر نقرس نیست. مطالعات کلینیک کلیولند نشان میدهد که اسید اوریک تولید مولکول حیاتی «نیتریک اکساید» (NO) را در رگها مهار میکند. نیتریک اکساید مسئول اصلی نرم و منعطف نگه داشتن دیواره رگهاست. وقتی تولید این گاز متوقف شود، رگها خشک و سفت شده و توانایی انبساط خود را از دست میدهند. به همین دلیل است که مصرف روزانه حتی یک نوشابه شیرین، مستقل از وزن فرد، ریسک ابتلا به پرفشاری خون را تا ۱۳ درصد افزایش میدهد. این افزایش فشار ناشی از تغییرات ساختاری در رگهاست و به مراتب خطرناکتر و پایدارتر از نوسانات لحظهای است.
اکسید نیتریک گاز حیاتی است که به رگها دستور گشاد شدن و انعطافپذیری میدهد. وقتی تولید این گاز متوقف شود، رگها خشک و تنگ شده (Vasoconstriction) و فشار خون بالا میرود. آمارها نشان میدهد مصرف بیش از یک نوشیدنی قندی در روز با افزایش ۷۷ درصدی ریسک ابتلا به پرفشاری خون مرتبط است و این خطر مستقل از چاقی فرد است. به عبارت دیگر، حتی اگر فرد لاغر باشد اما نوشابه زیادی مصرف کند، همچنان در معرض خطر تخریب اندوتلیوم عروقی قرار دارد. این نوشیدنیها همچنین با ایجاد مقاومت به انسولین، چرخهای معیوب از التهاب و فشار خون را در بدن ایجاد میکنند که در بلندمدت سلامت قلب را به خطر میاندازد.
قهوه و چالشهای ژنتیکی تحملپذیری
رابطه قهوه و فشار خون یکی از بحثبرانگیزترین موضوعات پزشکی است که پاسخ آن در ژنتیک افراد نهفته است. کافئین موجود در قهوه، اسپرسو و نسکافه به عنوان یک آنتاگونیست برای گیرندههای آدنوزین عمل میکند. آدنوزین مادهای در بدن است که باعث گشادی عروق و آرامش میشود؛ کافئین با مسدود کردن این گیرندهها و تحریک همزمان غدد فوق کلیوی برای ترشح آدرنالین، باعث انقباض عروق و افزایش مقاومت محیطی در برابر جریان خون میشود. طبق دادههای کلینیک مایو، مصرف ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیگرم کافئین (معادل دو تا سه فنجان قهوه) میتواند فشار خون سیستولیک را بین ۳ تا ۱۰ میلیمتر جیوه افزایش دهد.
با این حال، همه افراد واکنش یکسانی نشان نمیدهند. پژوهشهای منتشر شده در شبکه JAMA نشان میدهد که حضور ژن CYP1A2 نقش تعیینکنندهای دارد. افرادی که متابولیسم کند کافئین دارند (ناقلان این ژن)، کافئین را دیرتر از بدن دفع میکنند و در معرض خطر بالاتری برای افزایش فشار خون و حتی حملات قلبی قرار دارند. همچنین پدیدهای به نام «اثر روپوش سفید» وجود دارد که در آن مصرف قهوه قبل از مراجعه به پزشک، استرس و فشار خون اندازهگیری شده را به صورت کاذب بالاتر نشان میدهد. نکته کلیدی اینجاست که اگرچه بدن نسبت به اثرات ادرارآور قهوه مقاوم میشود، اما اثرات افزاینده فشار خون آن ممکن است در بسیاری از افراد باقی بماند.
نوشیدنیهای انرژیزا: بمب ترکیبی برای قلب
نوشیدنیهای ایزوتونیک و ورزشی که با رنگهای جذاب و تبلیغات ورزشکاران حرفهای فروخته میشوند، در واقع برای شرایط فیزیولوژیک بسیار خاصی طراحی شدهاند: تعریق شدید بیش از یک ساعت. این محصولات برای جبران الکترولیتهای از دست رفته حاوی مقادیر قابل توجهی سدیم (گاهی تا ۲۵۰ میلیگرم در هر وعده) هستند. برای یک فرد عادی که ورزش سنگینی انجام نمیدهد یا تنها نیم ساعت پیادهروی کرده است، نوشیدن این محصولات تفاوت چندانی با نوشیدن آب نمک خوشطعم ندارد.
تفاوت اصلی نوشیدنیهای انرژیزا با قهوه در «همافزایی» یا سینرژی مواد تشکیلدهنده آنهاست. یک قوطی نوشیدنی انرژیزا تنها حاوی کافئین نیست، بلکه ترکیبی فشرده از تورین، گوارانا و مقادیر زیادی قند است. انجمن قلب آمریکا در مطالعات خود هشدار داده است که ترکیب کافئین و تورین میتواند انقباضات عروقی شدیدتری نسبت به کافئین خالص ایجاد کند. مصرف حجم بالایی از این نوشیدنیها (حدود یک لیتر) در بازه زمانی کوتاه، نه تنها فشار خون را ۵ تا ۱۰ واحد افزایش میدهد، بلکه ویسکوزیته یا غلظت خون را نیز بالا میبرد که جریان خون را در مویرگها دشوار میسازد.
خطرناکترین جنبه این نوشیدنیها، تأثیر آنها بر سیستم الکتریکی قلب است. مطالعات نشان دادهاند که نوشیدنیهای انرژیزا میتوانند فاصله QT در نوار قلب را تا ۱۰ میلیثانیه افزایش دهند. طولانی شدن این فاصله زمانی، قلب را مستعد آریتمیهای کشنده میکند. این تغییرات همودینامیک به همراه اختلال در عملکرد لایه داخلی رگها (اندوتلیوم)، نوشیدنیهای انرژیزا را به یکی از پرخطرترین مایعات برای جوانان و ورزشکارانی تبدیل کرده است که ممکن است از بیماریهای زمینهای پنهان خود آگاه نباشند.
سدیم موجود در این نوشیدنیها باعث میشود کلیهها آب را در بدن نگه دارند تا حجم خون حفظ شود. اگر تعریقی رخ نداده باشد، این آب اضافی مستقیماً به حجم خون افزوده شده و فشار را بالا میبرد. متخصصان پزشکی ورزشی تاکید دارند که آب خالص برای اکثر فعالیتهای ورزشی زیر شصت دقیقه کفایت میکند و ورود بار سدیم اضافی به بدن از طریق این نوشیدنیها، برای افراد مبتلا به فشار خون یک ریسک غیرضروری و پنهان است.
جینسینگ و خطرات پنهان مکملهای گیاهی
جینسینگ، به ویژه نوع آسیایی یا پاناکس، قرنهاست که برای افزایش انرژی و تمرکز استفاده میشود، اما این گیاه دارویی دارای تیغ دو لبه است. ترکیبات فعال جینسینگ به نام ساپونینها یا جینسینوسیدها، محرک سیستم عصبی مرکزی هستند. اگرچه برخی مطالعات به اثرات کاهنده فشار خون آن اشاره دارند، اما دوزهای بالا و استفاده از انواع خاص (مانند جینسینگ قرمز کرهای) با افزایش فشار خون و ضربان قلب همراه است.
جینسینگ، بهویژه نوع پاناکس (Panax Ginseng)، اغلب به عنوان اکسیر جوانی و انرژی تبلیغ میشود، اما مصرف آن برای بیماران قلبی میتواند چالشبرانگیز باشد. تحقیقات مرکز ملی طب مکمل و جایگزین آمریکا (NCCIH) نشان میدهد که اگرچه جینسینگ در دوزهای پایین ممکن است اثرات محافظتی داشته باشد، اما مصرف دوزهای بالا یا طولانیمدت آن منجر به وضعیتی به نام «سندرم سوءمصرف جینسینگ» میشود. علائم این سندرم شامل افزایش فشار خون، بیخوابی، اضطراب و تحریکپذیری عصبی است.
مشکل اصلی جینسینگ در ترکیبات ساپونینی آن نهفته است که میتواند با داروهای رقیقکننده خون مانند وارفارین تداخل ایجاد کند. این گیاه میتواند اثر وارفارین را کاهش داده و خطر لخته شدن خون را بالا ببرد، یا در ترکیب با برخی داروهای دیگر باعث نوسانات غیرقابل پیشبینی در فشار خون شود. این رفتار دوگانه و وابسته به دوز، جینسینگ را به یک مکمل ریسکپذیر برای افرادی تبدیل میکند که فشار خون ناپایدار دارند. بنابراین، استفاده از این گیاه دارویی باید حتماً تحت نظارت دقیق و با آگاهی از تداخلات بالقوه آن صورت گیرد تا از تبدیل شدن یک مکمل تقویتی به یک عامل بیماریزا جلوگیری شود.
وقتی مایه حیات فشار را بالا میبرد
شاید عجیبترین حقیقت در مورد فشار خون، مربوط به سادهترین نوشیدنی جهان، یعنی آب خالص باشد. در افراد سالم، نوشیدن آب تأثیر خاصی بر فشار خون ندارد و توسط سیستمهای تنظیمکننده بدن مدیریت میشود. اما در یک گروه خاص از بیماران، یعنی کسانی که دچار نارسایی سیستم عصبی خودمختار (Autonomic Failure) هستند یا سالمندانی که دچار افت فشار خون وضعیتی میشوند، آب عملکردی شبیه به یک داروی قوی دارد. تحقیقات مرکز دیساتونومی دانشگاه وندربیلت نشان داده است که نوشیدن ۵۰۰ میلیلیتر آب میتواند فشار خون این افراد را تا ۴۰ میلیمتر جیوه افزایش دهد.
در جوانان سالم، بدن با مکانیزمهای تنظیمی جلوی این افزایش فشار را میگیرد، اما در سالمندان یا بیماران پارکینسون، این مکانیزمها ضعیف هستند و فشار خون میتواند تا ۴۰ میلیمتر جیوه افزایش یابد. این اثر حدود ۱۰ دقیقه بعد از نوشیدن شروع شده و تا یک ساعت باقی میماند. پزشکان از این ویژگی فیزیولوژیک برای کمک به بیمارانی که دچار افت فشار خون وضعیتی هستند استفاده میکنند و به آنها توصیه میکنند صبحها قبل از برخاستن از رختخواب، آب بنوشند تا از غش کردن جلوگیری شود.
این پدیده که «اثر فشاری آب» (Water Pressor Effect) نامیده میشود، مکانیسم جالبی دارد. آب خالص پس از ورود به بدن و جذب، اسمولاریته خون در ورید پورت کبدی را تغییر میدهد. این تغییر توسط گیرندههای حساس کبد احساس شده و پیامی به مغز ارسال میشود که منجر به تحریک سیستم عصبی سمپاتیک و انقباض رگها میگردد. پزشکان از این ویژگی به عنوان یک روش درمانی غیردارویی هوشمندانه استفاده میکنند؛ به بیمارانی که هنگام ایستادن دچار سرگیجه و افت فشار میشوند، توصیه میکنند صبحها قبل از بلند شدن آب بنوشند تا فشار خونشان به سطح نرمال برسد. این نشان میدهد که حتی آب نیز در شرایط فیزیولوژیک خاص، میتواند ابزاری قدرتمند برای تغییر همودینامیک بدن باشد.