مدیریت خدمات پرستاری (Matron) در مرکز آموزشی، تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق امام علی (ع) کرمانشاه، به عنوان قطب اصلی ارجاعی غرب کشور، در حال حاضر بر عهده مسعود چلهای است که با همراهی تیم سوپروایزری باسابقه (با میانگین تجربه بالای ۲۰ سال) نظارت بر ۱۹۲ تخت فعال و فرآیندهای حیاتی مانند کد ۲۴۷ را راهبری میکند. هسته مرکزی این ساختار شامل ۵ سوپروایزر بالینی ارشد از جمله منصور زارعی (۳۰ سال سابقه) و منیژه موحدنیا است که شبکه نیروی انسانی ۳۰۰ نفره این مرکز را در بخشهای فوق تخصصی CCU، ICU جراحی قلب و اورژانس مدیریت میکنند؛ سیستمی که علیرغم فشار کاری ناشی از انجام بیش از ۱۰۰۰ آنژیوگرافی در فصل و چالش مهاجرت سالانه ۲۵ پرستار به اروپا، توانسته است در بحرانهایی نظیر آتشسوزی خرداد ۱۴۰۳، کارنامه موفقی در تابآوری سازمانی و حفظ جان بیماران ثبت کند.
اگر بیمار یا همراه بیماری هستید که قصد مراجعه به این مرکز را دارید، یا پژوهشگری هستید که به دنبال درک ساختار درمانی این بیمارستان است، باید بدانید که کیفیت مراقبت در اینجا تصادفی نیست؛ بلکه حاصل یک معماری دقیق انسانی است. برخلاف بیمارستانهای عمومی که پرستاران نقشهای کلی دارند، در این مگا-کلینیک تخصصی، شما با «تکنسینهای پیشرفته حیات» روبهرو هستید. این مقاله برای اولین بار، نه تنها اسامی، بلکه «منطق عملکردی» و «گراف تخصص» پرستارانی را که نبض حیات غرب کشور را در دست دارند، با جزئیات دقیق و استناد به دادههای ممیزی داخلی تشریح میکند.
معماری اکوسیستم بالینی و فشار کاری کادر پرستاری بیمارستان امام علی (ع)
برای درک صحیح عملکرد کادر پرستاری، ابتدا باید «ظرف عملیاتی» را بشناسیم. بیمارستان امام علی (ع) با داشتن ۲۳۸ تخت مصوب و ۱۹۲ تخت فعال، یک اکوسیستم درمانی متراکم است. نکتهای که این مرکز را از نظر پرستاری متمایز میکند، «تراکم بخشهای ویژه» (Critical Care Density) است. وجود ۴۲ تخت در سه بخش CCU مجزا، ۱۸ تخت در دو بخش ICU جراحی قلب و ۳ تخت اتاق عمل اختصاصی، نشان میدهد که تقریباً یکسوم ظرفیت بیمارستان به مراقبتهای بحرانی اختصاص دارد. این ساختار فیزیکی، نوع خاصی از پرستاری را دیکته میکند؛ پرستارانی که در این مرکز فعالیت میکنند، نمیتوانند صرفاً مراقبتهای اولیه را ارائه دهند، بلکه باید بر مانیتورینگ پیشرفته همودینامیک، تفسیر دیسریتمیهای پیچیده و مدیریت ونتیلاتور تسلط کامل داشته باشند. حجم بالای مراجعین از استانهای همجوار (کردستان، ایلام، لرستان) و کشور عراق، ضریب اشغال تخت را به شدت بالا برده و فشار کاری سنگینی را بر دوش کادر درمان تحمیل میکند، به طوری که تنها در یک بازه سه ماهه، بیش از ۱۰۰۰ مورد آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی در این مرکز ثبت شده است.
سلسلهمراتب فرماندهی و پروفایل مدیریت خدمات پرستاری (مترون)
در رأس هرم پرستاری این مرکز، مسعود چلهای قرار دارد. تحلیل مسیر شغلی (Career Path) او نشاندهنده الگوی رشد پلکانی از بالین به مدیریت است. او که فارغالتحصیل کارشناسی پرستاری با بیش از ۱۵ سال سابقه خدمت است، پیش از تکیه بر صندلی مدیریت پرستاری این مرکز استراتژیک، مسیر خود را از پرستاری بالینی، سرپرستاری و سوپروایزری آموزشی طی کرده و تجربه مدیریت بحران را به عنوان مترون و مدیر بیمارستان شهدای سرپلذهاب (در منطقه زلزلهزده) در کارنامه دارد. تسلط تکنیکال او به عنوان «مربی منتخب دیالیز» وزارت بهداشت و انتخاب وی به عنوان «مدیر پرستاری نمونه استانی» در سال ۱۴۰۱، نشان میدهد که رهبری پرستاری در این مرکز بر پایه شایستگی علمی و تجربه میدانی بنا شده است. دفتر پرستاری تحت مدیریت او با تمرکز بر ساماندهی منابع انسانی و ارتقای کیفی خدمات، نقش کلیدی در تخصیص پرستاران به بخشهای حساس ایفا میکند.
شبکه سوپروایزرها: سیستم عصبی و هوش عملیاتی بیمارستان
اگر مترون را مغز استراتژیک بدانیم، سوپروایزرها سیستم عصبی مرکزی هستند که در شیفتهای مختلف (صبح، عصر و شب) نبض بیمارستان را کنترل میکنند. لیست کلیدی سوپروایزرهای بالینی شامل موارد زیر است:
-
منصور زارعی: با ۳۰ سال سابقه خدمت، باسابقهترین عضو تیم و حافظه سازمانی بیمارستان محسوب میشود.
-
منیژه موحدنیا: با ۲۸ سال سابقه و پیشینه سرپرستاری در بخشهای CCU و جراحی زنان، نظارت دقیقی بر بخشهای زنان و مراقبتهای ویژه دارد.
-
فرحناز رستمی: با ۲۱ سال سابقه و تخصص در سرپرستاری ICU، بر رعایت پروتکلهای اینتوباسیون و مراقبتهای تنفسی نظارت میکند.
-
شکوه شکوهیمنش: سوپروایزر بالینی و آموزشی با ۲۱ سال سابقه که سابقه درخشان او در سرپرستاری CCU منجر به انتخابش به عنوان سوپروایزر نمونه استانی در سال ۱۴۰۱ شد.
-
آناهیتا شجاعیان: با ۲۱ سال سابقه، از ارکان ثبات در مدیریت شیفتهای چرخشی است.
-
جهانگرد صالحی: سوپروایزر اورژانس و بالینی با ۱۴ سال سابقه که به عنوان کارشناس شاخص ملی در سال ۱۴۰۱ برگزیده شد و تخصص ویژهای در مدیریت تروما و اورژانس قلبی دارد.
فرماندهان خط مقدم: سرپرستاران بخش اورژانس و مراقبتهای ویژه
در سطح اجرایی، سرپرستاران نقش حیاتی در مدیریت لحظهبهلحظه بیماران دارند. بخش اورژانس به عنوان دروازه ورودی بیماران سکته حاد قلبی (کد ۲۴۷)، تحت سرپرستاری زهرا مهنام اداره میشود. در این بخش، زمان طلایی حرف اول را میزند و تیم پرستاری باید بتواند در کمتر از ۹۰ دقیقه بیمار را برای آنژیوپلاستی اولیه آماده کند. حضور کارشناسان برجستهای مانند اکرم رضایی (پرستار نمونه اورژانس) در این تیم، نشاندهنده مهارت بالا در تریاژ قلبی است. در بخشهای بستری و ویژه، ساختار پرستاری به گونهای طراحی شده که پرستاران نه تنها مجری دستورات پزشکی، بلکه ناظران دقیق علائم حیاتی باشند. مسیر ارتقاء شغلی در این بیمارستان کاملاً باز است؛ چنانکه دکتر ارسلان نادریپور و بشیر امامی که سابقه سرپرستاری ICU و اتاق عمل را داشتند، به سطوح بالای مدیریت بیمارستان راه یافتند.
تالار افتخارات و تحلیل کیفی نخبگان پرستاری
لیست پرستاران نمونه این مرکز، نقشهی راه کیفیت در این بیمارستان را ترسیم میکند. انتخاب بهنوش باوندپور و مژگان آبیار به عنوان پرستاران نمونه کشوری (در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۳)، نشاندهنده تداوم کیفیت خدمات پرستاری در تراز ملی است. نکته حائز اهمیت، تنوع تخصصها در بین منتخبین است؛ انتخاب زهرا حسینی به عنوان کارشناس ایمنی بیمار (Patient Safety) و مصطفی محمدی به عنوان دبیر کمیته مدیریت خطر، نشان میدهد که بیمارستان امام علی (ع) فراتر از درمان صرف، به سمت نهادینه کردن «حاکمیت بالینی» و مدیریت ریسک حرکت کرده است. این رویکرد پیشگیرانه دقیقاً همان عاملی است که باعث شد در حادثه آتشسوزی مهیب خرداد ۱۴۰۳، تخلیه اضطراری ۴۱ بیمار بدحال بدون هیچگونه تلفات جانی و با فعالسازی سریع چارت فرماندهی حادثه (ICS) توسط همین کادر پرستاری انجام شود.
تولید علم بالینی و نقش واحد آموزش و پژوهش
پرستاران این مرکز تنها مصرفکننده دانش نیستند، بلکه در واحد آموزش و پژوهش (R&D) تحت نظارت نیکو علوی (سوپروایزر آموزشی)، به تولید شواهد علمی میپردازند. مقالات منتشر شده توسط کادر پرستاری این مرکز در ژورنالهای معتبر، بر حل مشکلات واقعی بالینی تمرکز دارد. پژوهشهایی نظیر «بررسی دانش کادر پرستاری در احیای قلبی ریوی» (توسط ثریا مهدوی و همکاران) و مطالعه تأثیر دهانشویهها بر کاهش پنومونی ناشی از ونتیلاتور در بیماران جراحی قلب (توسط حمیده قادری)، نشان میدهد که شکاف بین تئوری و بالین در حال پر شدن است. همچنین حضور فعال مژگان سعیدی از مرکز تحقیقات توانبخشی قلب در پژوهشهای مرتبط با اختلالات خواب و افسردگی بیماران قلبی، رویکرد جامعنگر (Holistic) پرستاری را در این مرکز اثبات میکند.
چالش مهاجرت نخبگان و تهدید حافظه سازمانی
علیرغم تمام نقاط قوت، کالبدشکافی وضعیت نیروی انسانی یک زخم عمیق را آشکار میسازد: «مهاجرت نخبگان». آمارها نشان میدهد که سالانه حدود ۲۵ پرستار زبده از این مرکز جدا شده و عمدتاً به کشور آلمان مهاجرت میکنند. با توجه به اینکه کل کادر پرستاری حدود ۳۰۰ نفر برآورد میشود، این نرخ خروج (حدود ۸ تا ۱۰ درصد در سال) زنگ خطری جدی برای سیستم درمان غرب کشور است. پرستارانی که مهاجرت میکنند، غالباً با تجربهترین افراد در بخشهای ویژه هستند و خروج آنها به معنای از دست رفتن سرمایه فکری و فشار مضاعف بر سوپروایزرهای قدیمی و کادر باقیمانده است. این پدیده میتواند در درازمدت کیفیت آموزش به نسل جدید پرستاران و استانداردهای مراقبت در بخشهای حساس را تحتالشعاع قرار دهد.